Kitapların da Hastaneleri Var

Kitaplar bilgiye ulaşmada en yakın dostlarımız. Ancak bütün kitaplar, tıpkı bir canlı gibi kırılgandır. Zamandan etkilenirler. Böceklerden, sudan ve ateşten korkarlar. Bunlara maruz kaldıklarında hastalanırlar. Hastalandıklarında ise tedaviye ihtiyaçları vardır. İşte, kitapların hastalıklardan kurtuldukları yerlere Kitap Hastaneleri denir.

Kitap Doktorları

Kitapları tamir eden ustalara mücellit denir. Mücellit kitabı hastalıklardan koruyan ciltleri yapan sanatkârdır. Tıpkı bizim elbiselerimizin bizi soğuktan ve hastalanmaktan koruduğu gibi cilt de kitabı hastalıklardan korur. Ciltsiz kitaplar çabuk bozulur, sayfaları dağılır,  Bu yüzden mücellitler bir nevi kitap doktorlarıdır.

Kitapların Hastalıkları

Bütün canlılarda olduğu gibi kitapların da hastalıkları vardır. Kitapları sağlıklı bir şekilde kullanmaya devam etmek için bu hastalıklardan kurtarmak gerekir.

Kitapların en büyük hastalığı okunmamaktır. Bir kitap okunduğu ve ilgi gördüğü sürece hastalanmaz. O yüzden elimizde bulunan bütün kitapları ara sıra açıp okumak, sayfalarına göz gezdirmek kitaplar için çok iyidir. Ayrıca kitap çok okumakla eskimez, asıl tam tersi kullanıldıkça taze durur. Ancak tozlu raflarda duran kitaplar eskir, nemlenir, böceklenir.

Kitapları hastalıklardan korumak için ona zarar veren şeylerden uzak tutmak gerekir. Nem, toz, yüksek ısı, mantar ve böcekler kitapların yıpranmasına, eskimesine ve çürümesine sebep olur. O yüzden kitapları bunlardan muhafaza etmelidir. İşte, hastalanmış birkaç kitap örneği:

Nem

Nem kitabın çürümesine ve sayfalarının yok olmasına sebep olur. Ayrıca birçok mürekkep suda dağılır. Bu yüzden kitapların en büyük düşmanlarından biri sudur.

Mantar

Kitaplara bazen bakteriler ve mantarlar da zarar verir. Bunlar kitabın sayfalarının küflenmesine ve çürümesine yol açabilir.

Kitap Kurtları

Kitapların en büyük düşmanlarından biri de kitap kurtlarıdır. Kitap kurtları uzun süre kitaplıkta kalmış kitapları yemeye başlar ve kitaplarda delikler açar. Kitabı kullanılamaz hale getirir. Eskiler kitapları bu kurtlardan korumak için kitapların başına Arabî harflerle “Kebîkeç” yazarlarmış.

Kutu: Kitapların Sağlığını Korumak İçin Neler Yapabiliriz?

• Kitaplar direk güneş alan yerlere bırakılmamalıdır.
• Kitaplıkların bulunduğu oda nemden uzak, havadar olmalıdır. Ayrıca kitaplara sıvı dökmemeye çalışmalıdır.
• Kitaplara zarar verebilecek haşerelere karşı önlem alınmalıdır.
• Ciltsiz kitaplara cilt taktırılmalıdır.

 Hasta Bir Kitap Nasıl Tedavi Edilir?

 Kitapların sayfalarında meydana gelen hastalıkların aslına uygun olarak düzeltilmesine Restorasyon denir. Bu düzeltilen kitapların zarar görmesine engel olmaya ise Konservasyon denir. Bu işlemler özel eğitimli ustalar tarafından yapılır. Şimdi gelelim hastalıklı bir kitabın nasıl tedavi edildiğine: 

• Öncelikle kitabın eski ve yıpranmış olan kapak cildi çıkarılır.
• Sayfa numaraları kontrol edilir. Kitap forma forma ayrılır. Eksik veya karışmış sayfa varsa kontrol edilir.
• Sayfalar mantardan veya küften zarar görmüşse kimyasal madde ile temizlenir.
• Sayfalarda hasarlı yer varsa özel Japon Kâğıdı ile yapıştırılır. Bu işlemle farenin yediği parçalar veya kurtların açtığı delikler onarılmış olur.
• Yapıştırıcının kuruması için birkaç gün beklenir. Kuruyunca düzleştirmek için sayfalar ütülenir.
• Son olarak ciltleme yapılır.

 Kitapların Koruyucu Kaftanı; Cilt

Cilt, kitapları koruyan ve sayfaların dağılmasını önleyen kalın kapağa denir. Eskiden kitap kapakları hayvan derileriyle kaplandığı için cilt ismi verilmiştir. Günümüzde cilt işini makineler yapmakta. Ancak eskiden kitap ciltleri el ile yapılırdı. Cilt yapan ustalara da Mücellit denirdi.

Kitap Nasıl Ciltlenir?

• Kitaplar baskı makinelerinde parça parça basılır. Her bir parçaya forma denir. Bir forma ortalama 16 sayfadan oluşur. Cilt yapmak için öncelikle kitabın formaları bir araya getirilir.
• Sıralanan formalar harmanlanarak dikiş tezgahına yerleştirilir. Sırt kısımlarından özel iplerle birbirine dikilir.
• Dikilen formaların sırt kısmına yapıştırıcı sürülerek bez yapıştırılır. Ve beklemeye bırakılır. Bu bez, cildi sağlamlaştırır. Sırtın üst ve alt kısmına şiraze takılır.
• Kuruduktan sonra kitabın sırt kısmı hariç diğer 3 kenarı giyotin denen bir makinesiyle kesilir. Böylece kitabın sayfaları dümdüz olur.
• Kitabın kapağı için kalın bir karton kumaş veya deri kaplanır.
• Kitap kapağa yapıştırılmadan önce kitabın başına ve sonuna yan kağıt yapıştırılır. Bu kağıt kapağı ve kitabı birbirine yapıştırır.
• Kitabın ipi olacaksa arka kısmına ip yapıştırılır. Sonra kapak kitaba takılır. Kapağın tam yapışması için kuruyuncaya kadar pres yapılır.
• Kitabın önüne kitabın ve yazarın ismi “hurufat” adı verilen harflerle yazılır.
• Kitabın güzel görünmesi için süs olarak altın yaldız veya klişe yapılabilir.