Zamanın ‘Tik-Tak’ları Saatler

Ahmet, saatleri öğrenmeye yeni başlamıştı. Saat üzerindeki büyük oka yelkovan dendiğini ve bu okun dakikaları gösterdiğini, küçük olana ise akrep dendiğini ve bunun saatin kaç olduğunu gösterdiğini öğrenmişti.

Annesinin ve babasının birer kol saati vardı, evlerinin salonunda büyükçe bir duvar saati, ufak bir çalar saat ve bir de dedesinin cep saati. Dedesi ara sıra saatini çıkarır namaz vaktini kontrol ederdi.  Bir gün dedesi yine saatine baktığı sırada Ahmet dedesine sordu; “Dedeciğim, saatler olmasa ne olurdu?” Dedesi, “Saatler olmasaydı ne zaman ne yapacağımızı bilemezdik ki. Mesela sabah kimse vaktinde kalkamaz, okuluna ya da işe vaktinde gidemezdi. Dersler zamanında başlayıp zamanında bitemezdi.” dedi. Ahmet iyice meraklanmıştı ve dedesine iyice sokularak “Peki eskiden bu saatler yokken insanlar saatin kaç olduğunu nasıl biliyorlardı?” diye sordu. Dedesi de “Gel bakalım. Sana saatlerin hikâyesini anlatayım.” dedi ve eski saatlerin bulunduğu saat müzesine götürdü. Burada insanoğlunun eski devirlerden beri kullana geldiği saatleri anlatmaya başladı.

Eski zamanlarda kullanılan saatler

Güneş saati

Zamanı ölçmek için ilk kullanılan aletler güneş saatleriydi. Görünümü şimdiki saatlere benzeyen bu saatler sabah güneşin doğumundan batımına kadar olan süreyi gösterirdi. Saatin göstergesi güneşin gölgesinin hangi saat dilimine vurduğu ile alakalıdır. Yani saatin ibresinin gölgesi ikiye denk gelmişse saat 2 demektir.

Su saati

İçi su dolu ve altında bir delik olan çanaktan su boşaldıkça içindeki işaretler zamanı gösterirdi. Bunun güneş saatinden farkı; ne kadar zaman geçtiğini de ölçebiliyor olmasıydı.  Mesela bir litre su boşalmışsa yarım saat geçmiş demekti.

Kum saati

Kısa zaman dilimlerini belirlemede kullanılırdı. Bir camdan diğerine ince kum tanelerinin dökülme süresi zamanı gösterirdi. Mesela bir saatte bir cam kum diğerine dökülüyor gibi ölçülürdü.

Mum Saati

Mumun üzerine çizilmiş çizgiler saatleri gösterirdi. Mum yandıkça erir ve bir saatte o çizgiye gelirdi.

Mekanik saatler

Günümüzde kullanılan saatlerin birçoğu mekanik saattir. İlk zamanlarda enerjiyi kurma kolundan ve sarkaçlardan alan bu saatler sonraları bir makine takılarak pil yardımı ile çalışmaya başlamıştır.

 

Bir yanıt yazın